Ερνέστο Σάμπατο, Το θέμα κι η πραγματοποίησή του, απόδοση: Ισμήνη Κανσή

Τὸ θέμα κι ἡ πραγματοποίησή του

τοῦ Ἐρνέστο Σάμπατο

το κείμενο δημοσιεύθηκε

στο περιοδικό "ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ", τεύχος 30, 3-4/1987

ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΝΟΣ μυθιστορήματος δὲν πρέπει νὰ ἐπιλέγεται: πρέπει ν’ ἀφήνουμε τὸ θέμα νὰ μᾶς ἐπιλέγει. Δὲ θὰ ‘πρεπε νὰ γράφουμε ὅταν αὐτὴ ἡ μανία δὲ μᾶς γίνεται ἀβάσταχτη, δὲ μᾶς καταδιώκει καὶ δὲ μᾶς πιέζει ἀπ’ τὰ βάθη τῶν πιὸ μυστηριωδῶν πεδίων τῆς ὕπαρξης. Εἶναι μιὰ ἀναμονὴ ποὺ μπορεῖ νὰ ρατήσει χρόνια.
    Ὁ καλλιτέχνης ξεκινᾷ ἀπὸ μιὰ σφαιρική, ἀμυδρὴ διαίσθηση ἀλλὰ δὲν «γνωρίζει» αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ θέλει, μέχρι τὴν ἀποπεράτωση τοῦ ἔργου, κι ἂν τὸ μάθει. Ὅταν ξεκινᾷ ἀπὸ μιὰ βασικὴ διαίσθηση, μποροῦμε νὰ βεβαιώσουμε ὅτι τὸ θέμα προηγεῖται τῆς ἔκφρασης. Ἀλλὰ ὅσο προχωρᾷ, τὸ σχῆμα παρέχει στὺν ὑπόθεση λεπτὲς ἀποχρώσεις, μυστηριώδεις, πλούσιες κι ἀπρόσμενες. Εἶναι οἱ στιγμὲς ὅπου μπορεῖ κανεὶς νὰ ἐπιβεβαιώσει ὅτι ἡ ἔκφραση δημιουργεῖ τὸ θέμα. Μονάχα σὰν τελειώσει τὸ ἔργο, τὸ θέμα καὶ ἡ ἔκφραση ἀποτελοῦν μιὰ ἀδιάσπαστη ἑνότητα. Εἶναι λοιπὸν παράλογο νὰ προσπαθοῦμε νὰ χωρίσουμε –ὅπως γίνεται συχνά- το περιεχόμενο ἀπὸ τὸ σχῆμα, ἢ νὰ βεβαιώσουμε- ὅπως τὸ ἴδια συχνὰ συμβαίνει- ὅτι ὑπάρχουν μικρὰ καὶ μεγάλα θέματα, ὑποθέσεις σπουδαῖες κι ἄλλες ἀσήμαντες. Εἶναι οἱ καλλιτέχνες καὶ οἱ δημιουργίες τους ποὺ εἶναι μεγάλοι ἢ μικροί, σπουδαῖοι ἢ ἀσήμαντοι. Μὲ μιὰ ἱστορία ποὺ σκάρωσε ἕνας μέτριος ἀφηγηματογράφος ἰταλὸς τῆς Ἀναγέννησης, ὁ Σαίξπηρ ἔγραψε ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερά του δράματα.
    Στὸ ἔργο τέχνης ἡ ἔκφραση ἐμπεριέχεται ἤδη. Ἐξ οὐ κι ἡ ἀποτυχία ποὺ συνοδεύει κάθε προσπάθεια νὰ παρουσιαστεῖ στὴν ὀθόνη ἕνα οὐσιῶδες λογοτεχνικὸ ἔργο ὅπως στὴν περίπτωση τοῦ Φῶκνερ: ἀπὸ τὸ SANCTUARY δὲν ἀπέμεινε παρὰ μιὰ ἐπιφυλλίδα ποὺ «φαινομενικὰ» καλύπτει τὴν ὑπόθεση τοῦ μυθιστορήματος. Διότι τὸ «πραγματικὸ περιεχόμενο» εἶναι τὸ ἴδιο το μυθιστόρημα μὲ ὅλους τους ἐμπλουτισμούς του, τὴ λαμπρότητα καὶ τὴν πλοκὴ ποὺ ἡ κάθε φράση καὶ παράθεση λέξεων δίνουν σ’ αὐτὸ τὸ ἁπλὸ σύνολο τῶν μελοδραματικῶν ἐπεισοδίων, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελεῖ μιὰ ἀτυχῆ συντόμευση τοῦ Reader’s digest.

Ἀπόδοση γιὰ τὸ «Δέντρο»: ΙΣΜΗΝΗ ΚΑΝΣΗ
ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ὁ συγγραφέας καὶ ἡ καταστροφὴ